RIZA RİT’İN KISA ÖZGEÇMİŞİ ve

ANA HATLARIYLA SANATSAL KONUMU

​

​

22 Eylül 1925 tarihinde Istanbul’da dünyaya geldi. Tevfik ve Sabiha Rit’in oğludur. Kardeşi kanuni Hilmi Rit; eşi Ülker Rit, kızı Ayşe Rennan Rit, torunu Hande Erpamir de Chiara ve Massimiliano de Chiara’dır. 20 Nisan 2016 günü vefat etmiştir. Ses sanatçısı, şef, âyinhan[1] ve sanat yönetmeni olarak Türk Musıkisi’ne hizmet etmiştir. Kişisel çalışmalarında tanbur ve kemençe  sazını icra etmiştir.

 

Kardeşiyle birlikte musıkîyle içiçe olan bir ailede yetişti; annesi, babası, kardeşi  ve kendisi enstrüman çalıyordu. Gerek Rıza Rit’in gerekse kardeşi Hilmi Rit’in sanata yönelimleri ağırlıklı olarak plak dinletileri ve radyodaki fasıl programları üzerinden gelişmeye başlamıştır. Kendisini sanata yönelten ilk bilgileri, udî bestekâr Şerif İçli’den aldı. Sonraları Fahri Kopuz, Rıza ve Hilmi Rit’in müktesebatının gelişmesine katkı sağlayacaktır. Her iki kardeşin sanatçı kimliğini ise, İstanbul Belediye Konservatuarı Türk Mûsıkîsi İcrâ Heyeti’nde Münir Nurettin Selçuk biçimlendirmiştir.

 

Rıza Rit, orta öğrenimini Ankara Gazi Lisesi’nde tamamladı. Yakın arkadaşları arasında sonradan Ankara Radyosu’nda kemanî olarak görev yapacak olan bestekâr Selahattin İnal ve yine aynı radyoda tanburî ve sonradan şef olarak görev yapacak bestekâr Ferit Sıdal yer almaktaydı. Rıza Rit yüksek öğrenimini Istanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde tamamladı. Yaşamı boyunca bir müddet babasının sınai girişimlerine katıldı; uzun süre de eczacılık mesleğini yürüttü. Ancak Rit, yaşamının büyük bir kısmını Türk Musıkîsi’ne adamıştır. Ankara ve Istanbul Radyosu, Istanbul Belediyesi Türk Musıkisi İcra Heyeti’nde görev yapan sanatçı, 1978-1984 yılları arasında TRT Yönetim Kurulu Üyeliği’ni yürütmüştür. Istanbul Sema Grubu’yla Tasavvuf Müziği alanında konserler verdi[2]. Istanbul Eczacılar Odası Türk Sanat Müziği Korosu’nu uzun süre yönetmiştir. Avusturya Liseliler Kartçınar Klasik Türk Müziği Korosu’nun çalışmalarında konuk solist olarak yer almıştır.

 

İlk neşriyatını, henüz üniversite öğrencisi iken  1946 yılında yakın arkadaşları Selahattin İnal’ın ve Ferit Sıdal’ın eşliğinde Ankara Radyosu’nda gerçekleştirdi. Ankara Radyosu’nda özellikle Fahri Kopuz’un fasıl heyetinde kardeşiyle birlikte yer alarak[3] toplu icra anlayışının ilk adımlarını tecrübe etti. 1953’te Istanbul Radyosu’na geçti.  Rıza Rit, Münir Nurettin Selçuk’un yönetiminde yürütülen musıki çalışmalarında ve konserlerde yer almış ve kendisini Selçuk’un yılmaz bir takipçisi olarak tanımlamıştır. Prof. Dr. Nevzat Atlığ’ın teşvikiyle girdiği Istanbul Belediyesi Türk Musıkisi İcra Heyeti’nde, Münir Nurettin Selçuk’un sanat yönetmenliğinde çalıştı ve ileriki yıllarda bu heyetin sanat yönetmeni olarak görevlendirildi. Münir Nurettin Selçuk’un ve Mesut Cemil’in geleneksel yöntemlerle okunan ve çalınan musıkiyi sonradan tamamen modern icra usulüne taşıması, Türk Müziği’nin kalıcılığı ve sürdürülebilirliği anlamında vazgeçilmez bir yer tutmaktadır. Erkek sesler içinde Rıza Rit; Recep Birgit, Rahmi Sönmezocak ve Muzaffer Birtan gibi diğer simalarla birlikte musıkiyi akademik düzeyde icra etmek ve Münir Nurettin Selçuk ile Mesut Cemil tarafından oluşturulan çizgiyi sürdürmek düsturunu benimsemiştir.

 

Aslına uygun icra ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalan Rit, makamın ayırıcı özelliklerinin ve eserin sanatsal hususiyetinin teşhisine üst düzeyde özen göstermiştir. Sanatçının Istanbul Radyosu diskografisinde yer alan kayıtları incelendiğinde, geleneksel musıkiyi bilen sanat çevrelerinin tartışmasız olarak  benimsediği bestekârların eserlerine ve geniş halk kitlelerince sevilen türkü formundaki şarkılara yöneldiği görülmektedir. Sanatçı, Istanbul Radyosu’nda Klasik Koro’nun şefliğini üstlenmiş; gerçekleştirdiği programlarda Klasik dönemin eserlerinin geniş bir yelpazede kayıt altına alınmasını sağlamıştır. Rıza Rit, aynı zamanda Istanbul Belediye Konservatuarı’nda ses sanatçısı ve sanat yönetmeni olarak görev yapmıştır.

 

Sanatçının bir çok icrası, Istanbul Radyosu’nun arşiv programları, TRT’nin yayınladığı Rıza Rit’ten Seçmeler albümü (cd), Musıkimizde İz Bırakanlar Serisi’nden yayınlanan iki albümü (cd) ve youtube kayıtları marifetiyle dinleyicilere ulaşmaktadır. Youtube internet sitesinde yer alan “Uşşak Radyo Programı” başlıklı kayıt, Rit’in sanat anlayışı ve sanatçılık konumu hakkında ciddi bir fikir vermektedir. Sanatçı Açık Radyo’da Bülent Aksoy’un yapımcılığını ve sunumunu üstlendiği Musıki Arşivi adlı programın çeşitli emisyonlarına katılarak Türk Musıkisi’nin icra tarihine ilişkin önemli bilgiler aktarmıştır.

 

​

[1] Nebahat Konu Yılmaz’ın Röportajı, “fikircografyasi.com/makale/riza-rit-turk-musikisinin-duayenleriyle-calismak-bir-bahtiyarlik” (Çevrimiçi: 29.10.2019)

[2] Nebahat Konu Yılmaz’ın Röportajı, “fikircografyasi.com/makale/riza-rit-turk-musikisinin-duayenleriyle-calismak-bir-bahtiyarlik” (Çevrimiçi: 29.10.2019)

[3] Esra Berkman, Hilmi Rit’le Mülakat, Saz ve Söz Dergisi, Sayı 2010/9; (http://sazvesoz.net/index.phpsubaction=showfull&id=1266566272&archive=&start_from=&ucat=2,14&, Çevrimiçi: 29.10.2019)

​